LEFİF FİİLLER

LEFİF FİİLLER

LEFİFİ MAKRUN

Lefifi makrun, yalnız ikinci ile dördüncü babdan gelir.

İkinci babdan gelenler فَعََى، يَفْعِى şeklinde olur. رَوَى، يَرْوِى gibi.

Dördüncü babdan gelenler فَعِىَ، يَفْعَى şeklinde olur. هَوِىَ، يَهْوَى gibi.

Lefifi makrunlar gerek şekil ve gerekse tasrif bakımından tamamıyla nakıs fiiller gibidir. Binaenaleyh ikinci babdan gelen lefifi makrun, ikinci babdan gelen nakıs gibi, dördüncü babdan gelen lefifi makrun da, dördüncü babdan gelen nakıs gibi çekilir.

Not:

Dördüncü babdan olan حَيِىَ ile عَيِىَ kelimeleri emsali gibi dördüncü babdan olan nakıslar gibi çekilmekle beraber yalnız fiili mazilerin baştan beş sigası şedde ile söylenmesi de caizdir.

Demek ki, bu iki kelimenin fiili mazisi iki türlü çekilir:

حَيِىَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     حَيُوا حَيِيَا حَيِىَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ حَيِينَ حَيِيَتَا حَيِيَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil حَيِيتُمْ حَيِيتُمَا حَيِيتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ حَيِيتُنَّ حَيِيتُمَا حَيِيتِ مُؤَنَّثٌ Dişil حَيِينَا حَيِيتُ   مُتَكَلِّمٌ

حَىَّ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     حَيُّوا حَيَّا حَىَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ حَيِينَ حَيَّتَا حَيَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil حَيِيتُمْ حَيِيتُمَا حَيِيتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ حَيِيتُنَّ حَيِيتُمَا حَيِيتِ مُؤَنَّثٌ Dişil حَيِينَا حَيِيتُ   مُتَكَلِّمٌ

عَيِىَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     عَيُوا عَيِيَا عَيِىَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ عَيِينَ عَيِيَتَا عَيِيَتْ مُؤَنَّثٌ Dişil عَيِيتُمْ عَيِيتُمَا عَيِيَتْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ عَيِيتُنَّ عَيِيتُمَا عَيِيتِ مُؤَنَّثٌ Dişil عَيِينَا عَيِيتُ   مُتَكَلِّمٌ

عَىَّ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil عَيُّوا عَيَّا عَىَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ عَيِينَ عَيَّتَا عَيَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil عَيِيتُمْ عَيِيتُمَا عَيِيتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ عَيِيتُنَّ عَيِيتُمَا عَيِيتِ مُؤَنَّثٌ Dişil عَيِينَا عَيِيتُ   مُتَكَلِّمٌ

Yukarıda da söylediğimiz gibi şeddeli okumanın cevazı yalnız fiili mazinin baştan beş sigasına mahsustur.

LEFİFİ MEFRUKLefifi mefruk, ikinci, dördüncüve altıncı bablardan gelir.

İkinci babdan gelen lefifi mefruklar فَعَى، يَفْعِى şeklindedir. وَقَى، يَقِى gibi. Demek ki, müzarisi nakıstan biraz farklıdır.

Dördüncü babdan gelen lefifi mefruklar tamamıyla nakıs gibi فَعِىَ، يَفْعَى şeklinde olur.وَجِىَ، يَوْجَى gibi.

Altıncı babdan gelen lefifi mafruklar فَعِىَ، يَعِى şeklinde olur. وَلِىَ، يَلِى gibi. Demek ki, müzarisi nakıstan biraz farklıdır.

MAZİ MALUM VE MAZİ MEÇHULİkinci babdan gelen lefifi mefrukun mazisi ikinci babdan gelen nakısın mazisi gibi, dördüncü ve altında bablardan gelen lefifi mefrukun mazisi dördüncü bebdan gelen nakısın mazisi gibi çekilir.

MÜZARİ MALUMİkinci ve altıncı bablardan gelen lefifi mefrukun müzarii malumu, ikinci babdan gelen nakısın müzarii malumu gibi; dördüncü babdan gelen lefifi mefrukun muzari malumu, dördüncü babdan gelen nakısın muzari malumu gibi çekilir. Binaenaleyh يَقِىَ، يَلِى kelimeleriيَحْمِى gibi, fakat يَوْجَى kelimesi يَنْسَى gibi çekilir.

يَقِي fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil يَقُونَ يَقِيَانِ يَقِى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يَقِينَ تَقِيَانِ تَقِى مُؤَنَّثٌ Dişil تَقُونَ تَقِيَانِ تَقِى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تَقِينَ تَقِيََانِ تَقِينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نَقِى اَقِى   مُتَكَلِّمٌ

يَلِى fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil يَلُونَ يَلِيَانِ يَلِى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يَلِينَ تَلِيَانِ تَلِى مُؤَنَّثٌ Dişil تَلُونَ تَلِيََانِ تَلِى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تَلِينَ تَلِنَانِ تَلِينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نَلِى اَلِى   مُتَكَلِّمٌ

MÜZARİ MEÇHULLefifi mefrukun müzari meçhulü yalnız يُوعَى şekli üzere bulunur. يُولَى يُوقَى gibi.

يُوعَى şekli ile nakısın müzari meçhulünün şekli olan يُفْعَى arasında küçük bir fark varsa da çekimleri birdir.

يُوقَى fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil يُوقَوْنَ يُوقَيَانِ يُوقَى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يُوقَيْنَ تُوقَيََانِ تُوقَى مُؤَنَّثٌ Dişil تُوقَوْنَ تُوقَيَانِ تُوقَى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تُوقَيْنَ تُوقَيََانِ تُوقَيْنَ مُؤَنَّثٌ Dişil نُوقَى اُوقَى   مُتَكَلِّمٌ

يُولَى fiilinin çekimi:

جَمْعٌ تَثْنِيَةٌ مُفْرَدٌ يُولَوْنَ يُولَيََانِ يُولَى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يُولَيْنَ تُولَيَانِ تُولَى مُؤَنَّثٌ Dişil تُولَوْنَ تُولَيََانِ تُولَى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تُولَيْنَ تُولَيَانِ تُولَيْنَ مُؤَنَّثٌ Dişil نُولَى اُولَى   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MANSUP

Lefifi mefrukların müzari mansubu tamamıyla nakısta olduğu gibidir.

Malum olarak لَنْ يَقِىَ، لَنْ يَوْجَى، لَنْ يَلِىَ gibi.

Meçhul olarak لَنْ يُوقَى، لَنْ يُولَى gibi.

MUZARİ MANSUP MALUM

لَنْ يَقِىَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَقُوا لَنْ يَقِيَا لَنْ يَقِىَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يَقِينَ لَنْ تَقِىَ لَنْ تَقِىَ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تَقُوا لَنْ تَقِىَ لَنْ تَقِىَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تَقِينَ لَنْ تَقِىَ لَنْ تَقِى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نَقِىَ لَنْ اَقِىَ   مُتَكَلِّمٌ

لَنْ يَلِىَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَلُوا لَنْ يَلِيََا لَنْ يَلِىَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يَلِينَ لَنْ تَلِيََا لَنْ تَلِىَ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تَلُوا لَنْ تَلِيََا لَنْ تَلِىَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تَلِينَ لَنْ تَلِيََا لَنْ تَلِى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نَلِىَ لَنْ اَلِىَ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MANSUP MEÇHULلَنْ يُوقَى fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَنْ يُوقَوْا لَنْ يُوقَيَا لَنْ يُوقَى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يُوقَيْنَ لَنْ تُوقَيَا لَنْ تُوقَى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تُوقَوْا لَنْ تُوقَيَا لَنْ تُوقَى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تُوقَيْنَ لَنْ تُوقَيَا لَنْ تُوقَىْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نُوقَى لَنْ اُوقَى   مُتَكَلِّمٌ

لَنْ يُولَى fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَنْ يُولَوْا لَنْ يُولَيَا لَنْ يُولَى مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يُولَيْنَ لَنْ تُولَيَا لَنْ تُولَى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تُولَوْا لَنْ تُولَيَا لَنْ تُولَى مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ يُولَيْنَ لَنْ تُولَيَا لَنْ يُولَىْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نُولَى لَنْ اُولَى   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MECZUM 

Lefifi mefrukların muzari meczumu tamamıyla nakıstaki gibidir.

لَمْ يَقِ،  لَمْ يُوقَ، لَمْ يَلِ، لَمْ يُولَ، لَمْ يَوْجَ

 لَمْ يَقِ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَمْ يَقُوا لَمْ يَقِيَا لَمْ يَقِ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَقِينَ لَمْ تَقِيَا لَمْ تَقِ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَقُوا لَمْ تَقِيَا لَمْ تَقِ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَقِينَ لَمْ تَقِيَا لَمْ تَقِى مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَقِ لَمْ اَقِ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يَلِ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَمْ يَلُوا لَمْ يَلِيَا لَمْ يَلِ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَلِينَ لَمْ تَلِيَا لَمْ تَلِ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ يَلُوا لَمْ تَلِيَا لَمْ تَلِ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَلِينَ لَمْ تَلِيَا لَمْ تَلِى مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَلِ لَمْ اَلِ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُوقَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَمْ يُوقَوْا لَمْ يُوقَيَا لَمْ يُوقَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُوقَيْنَ لَمْ تُوقَيَا لَمْ تُوقَ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُوقَوْا لَمْ تُوقَيَا لَمْ تُوقَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُوقَيْنَ لَمْ تُوقَيَا لَمْ تُوقَىْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُوقَ لَمْ اُوقَ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُولَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَمْ يُولَوْا لَمْ يُولَيَا لَمْ يُولَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُولَيْنَ لَمْ تُولَيَا لَمْ تُولَ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُولَوْا لَمْ تُولَيَا لَمْ تُولَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُولَيْنَ لَمْ تُولَيَا لَمْ تُولَىْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُولَ لَمْ اُولَ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يَوْجَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لَمْ يَوْجَوْا لَمْ يَوْجَيَا لَمْ يَوْجَ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَوْجَيْنَ لَمْ تَوْجَيَا لَمْ تَوْجَ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَوْجَوْا لَمْ تَوْجَيَا لَمْ تَوْجَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَوْجَيْنَ لَمْ تَوْجَيَا لَمْ تَوْجَىْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَوْجَ لَمْ اَوْجَ   مُتَكَلِّمٌ

EMRİ HAZIR MALUMEmri hazırın malumu:

İkinci ve altıncı bablarda bir harfli olarak عِ şeklinde gelir.

Dördüncü babda اِيعَ şeklin gelir, اِيجَ، لِ، قِ gibi.

عِ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil عُوا عِيَا عِ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ عِينَ عِيَا عِى مُؤَنَّثٌ

قِ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil قُوا قِيَا قِ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ قِينَ قِيَا قِى مُؤَنَّثٌ

لِ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil لُوا لِيَا لِ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ لِينَ لِيَا لي مُؤَنَّثٌ

اِيعَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil اِيعَوْا اِيعَيَا اِيعَ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ اِيعَيْنَ اِيعَيَا اِيعَىْ مُؤَنَّثٌ

اِيجَ fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil اِيجَوْا اِيجَيَا اِيجَ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ اِيجَيْنَ اِيجَيَا اِيجَىْ مُؤَنَّثٌ

Not:

 Bir harfli olan emri hazır malumun birinci sigası söylenip susulacak ise o zaman birinci siganın sonuna sakin bir (ha) ه ilave etmek lazımdır.

Mesela: قِ deyip durmak olmaz. قِهْ diyerek durmak daha uygun olacaktır. Bu (ha’ya) “Ha-i Sekt=susma hası” denir.

Dikkat:

Cahdi Mutlak’ın malum ve meçhul bütün sigalarında لَمْ yerine لَمَّا getirirsek Cahdi Mustağrak meydana gelir.

Malum ve meçhul altı gaib sigasında لَمْ yerine;

لِ getirirsek emri gaib,

لاَ getirirsek nehyi gaib, meydana gelir.

Yalnız meçhul altı muhatab sigasında لَمْ yerine لِ getirirsek Emri Hazırın meçhulü meydana gelir.

Malum ve Meçhul altı mutahab sigasında لَمْ yerine لاَ getirirsek Nehyi Hazır meydana gelir.

Malum ve Meçhul iki mütekellim sigasında لَمْ yerine لِ getirirsek Emri Mütekellim, لاَgetirirsek Nehyi Mütekellim meydana gelir.