Sülasi Mezid Fiiller ve Anlam Değişiklikleri

Sülasi Mezid Fiiller ve Anlam Değişiklikleri

1.       إفعال   İf’al Babı

Sülasi fiilin başına fethalı bir hemze getirilerek yapılır.
 أَفْعَلَ ـ يُفْعِلُ ـ إفْعَالٌ

Özellikleri:

a.       Lazım (geçişsiz)  olan fiil, müteaddi (geçişli) olur. Fiil eğer müteaddi ise çift müteaddi (iki meful alan) fiil olur.قَرُبَ   (yaklaştı)  -----------  اَقْرَبَ  (yaklaştırdı)          رَكِبَ (bindi) ------------- أَرْكَبَ   (bindirdi)

b.      Olmak, vücud bulmak, mübalağa, arz, zamanın gelmesi gibi anlamlar katar.

أَحْصَدَ الزَّرْعُ (ekini biçme zamanı geldi)

أَشْغَلْتُهُ (onunla gereğinden fazla meşgul oldum)

أباعَ العَبْدَ (Köleyi satmak için arz etti)

2.       تفعيل Tef’il Babı

Sülasi fiilin orta harfinin şeddelenmesiyle yapılır. فَعَّلَ ـ يُفَعِّلُ ـ تَفْعِيلٌ

Özellikleri:

a.       Lazım fiili müteaddi yapar. Müteaddi fiili iki meful alacak şekle getirir. (Çift müteaddi)

فَرِحَ (sevindi) ----------------- فَرَّحَ (sevindirdi)     عَلِمَ (bildi) -------------- عَلَّمَ (bildirdi/öğretti)

b.      Bir işin çok, aşırı veya şiddetli yapıldığını bildirir

ضَرَبَ (dövdü) -------------  ضَرَّبَ (çok dövdü)     مَزَقَ (yırttı) --------- مَزَّقَ (paramparça yaptı, parçaladı)

3.       مفاعلة Mufa’ale Babı

Sülasinin birinci harfiyle ikinci harfinin arasına bir elif eklenerek yapılır. فَاعَلَ ـ يُفَاعِلُ ـ مُفَاعَلَةٌ

Özellikleri:

a.       Müşareket (bir işte/eylemde ortaklık bildirir)

ضَرَبَ (vurdu) -------- ضارَبَ (vuruştu)    كَتَبَ (yazdı) ----------كاتَبَ   (yazıştı)

b.      Bir işi yapmakta gayret ve devamlılık bildirir

طَلَبَ (istedi) -------- طالَبَ (devamlı istedi)      سَبَقَ ( geçti) ---------- سابَقَ  (geçmeye çalıştı)

4.       إنفعال  İnfi’al Babı

Sülasi fiilin başına kesralı elif ve sakin nun harfi getirilerek yapılır.إِنْفَعَلَ ـ يَنْفَعِلُ ـ إِنْفِعَالٌ

Özellikleri:

a.       Mutavaat (dönüşlülük) ifade eder.

كَسَرَ (kırdı) -------- إِنْكَسَرَ  (kırıldı)

b.      Lazım (geçişsiz)dır.

قَطَعَ (kesti) ----------- إنْقَطَعَ (kesildi)

5.       إفتعال   İfti’al Babı

Fiilin başına kesrala elif, ikinci harfinden önce fethalı te getirilerek yapılır.

إِفْتَعَلَ ـ يَفْتَعِلُ ـ إِفْتِعَالٌ

Özellikleri:

a.       Mutavaat (dönüşlülük) ifade eder.

جَمَعَ (topladı) ---------- إجْتَمَعَ (toplandı)     نَشَرَ (yaydı) ------- إنْتَشَرَ  (yayıldı)

b.      Failinin gayretini ifade eder.

جَهَدَ (çalıştı) -------- إجْتَهَدَ (çok çaba sarfetti, cehtetti)

c.       Müşareket (ortaklık) bildirir.

خَصَمَ (hasım oldu) --------- إخْتَصَمَ (münakaşa/kavga etti)

6.       إفعلال  İf’ilal Babı

Fiilden önce kesralı elif getirilerek son harf şeddelenir.إِفْعَلَّ ـ يَفْعَلُّ ـ إفْعِلاَلٌ

Özellikleri:

a.       Renkle ifade edilen kusurları/değişimleri  gösterir.

أَصْفَرُ (sarı) --------- إصْفَرَّ (sarardı)       أسْوَدُ (siyah) ---------  إسْوَدَّ (karardı, siyahlaştı)

b.      Bedensel kusurları/değişimleri  ifade etmekte kullanılır.

أحْدَبُ (kambur) --------- إحْدَبَّ (kamburlaştı)

c.       Bu babın meçhulü yoktur.

7.       تفعّل  Tefa’ul Babı

Fiilin başına fethalı te getirilerek orta harfi şeddelenir.

تَفَعَّلَ ـ يَتَفَعَّلُ ـ تَفَعُّلٌ

Özellikleri:

a.       Tekellüf (zorla olmak/elde etmek) manası kazandırır.

كَبُرَ (büyük oldu) --------- تَكَبَّرَ (büyüklük tasladı, büyüklendi)

شَجَعَ  (cesur oldu) -----------  تَشَجَّعَ   (kahramanlık tasladı)

b.      Tef’il babından gelen bazı fiillerin geçişli olmasını sağlar.

كَسَّرَ (kırdı) ----------- تَكَسَّرَ (kırıldı)

8.       تفاعل  Tefâ’ul Babı

Fiilin başına fethalı te getirilerek, ikinci harften önce elif eklenir.

تَفَاعَلَ ـ يَتَفَاعَلُ ـ تَفَاعُلٌ

Özellikleri:

a.       Müşareket (ortaklık) bildirir.

تَكَالَمَ ( karşılıklı konuştu)        تَضَارَبَ (karşılıklı vuruştu/dövüştü)

b.      Bir işi yapar gibi görünmeyi, yahut kendinde olmayan birşeyi varmış gibi göstermeyi bildirir.

تَمَارَضَ (hastaymış gibi yaptı)

تَبَاكَى (yalancıktan ağladı)

تَنَاوَمَ (uyur gibi yaptı)

9.       إستفعال  İstif’al Babı

Sülasi fiilin başına kesralı elif, sakin sin ve fethalı te getirilerek yapılır.

إسْتَفْعَلَ ـ يَسْتَفْعِلُ ـ إسْتِفْعَالٌ

Özellikleri:

a.       Talep / istek bildirir.

إسْتَأْذَنَ (izin istedi)       إسْتَرْحَمَ (merhamet diledi)     إسْتَغْفَرَ (af diledi)

b.      Bulmak, öyle saymak manalarına gelir.

إسْتَحَلَّ (helal saydı)    إسْتَخَفَّ (hafif buldu)     إسْتَقْبَحَ (çirkin buldu)

c.       Değişikliği ifade eder.

حَجَر (taş)   -----     إسْتَحْجَرَ (taşlaştı)